‘Sinds enkele jaren is onze school en het onderwijs zich flink aan het ontwikkelen’, vertelt Dirkjan van den Berg. Sinds 2010 is hij Docent Geschiedenis en onderwijsvernieuwer bij het Corderius College in Amersfoort. Met behulp van LOF, een beurs vanuit het LerarenOntwikkelFonds is hij een onderwijsvernieuwing en onderzoek voor de didactische aanpak van zijn vak gestart. LOF staat voor krachtig leraarschap en legt het initiatief voor vernieuwing bij de leraar. ‘Bij het Corderius College streven we in onze onderwijsontwikkeling naar autonome en competente leerlingen. We hebben de ambitie om leerlingen eigenaarschap te geven over hun eigen leerproces en vaardigheden. Maar hoe geven we onze leerlingen meer eigenaarschap in het leerproces? En op welke manier maken we het leren zichtbaar, leuk en toegankelijk? Zowel voor onze docenten als leerlingen?’

Leren zichtbaar maken

‘Ongeveer een jaar geleden zijn wij, Tim Huijgen, onderzoeker Geschiedenisdidactiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en ik, een onderzoek gestart. We nemen hierin de gekozen didactiek, vak-beleving en zelfredzaamheid van onze leerlingen binnen het vak Geschiedenis onder de loep. Om het leren zichtbaar te maken kiezen we voor een digitale omgeving die flexibel in het onderzoek met ons kan meebewegen.’

Jouw eigen digitale leeromgeving: denk mee

”Op het moment dat wij ons onderzoek startte was de digitale omgeving van de Portfolio App nog volop in ontwikkeling. Daardoor konden wij, docenten en onderzoekers, meedenken in het ontwikkelproces van onze eigen digitale leeromgeving. En dat kan nog steeds, we zijn zelf onderdeel van dat ontwikkelproces. In mijn optiek vormt dit de beste basis voor de implementatie en uitrol van de app. Toen de LOF beurs voor onze vakgroep Geschiedenis eindigde, hadden wij de digitale omgeving pas echt klaar voor gebruik. Gelukkig ziet onze school het belang van het gebruik van de app in dit onderzoek in en zijn wij momenteel in een nieuwe fase van ons onderzoek beland”, zegt Dirkjan. “Begin 2022 hebben we nieuwe inzichten en resultaten in ons onderzoek. Daarin nemen we het gebruik en inzet van de app mee, die we direct koppelen aan de zelfredzaamheid van onze leerlingen.’

De keuze voor een digitaal portfolio

‘Veel onderwijstools of applicaties faciliteren een speciale omgeving voor docenten en studenten. Zo zijn er omgevingen gemaakt vanuit een bepaalde onderwijsgedachte of gezien vanuit de 21e-eeuwse vaardigheden. De hele omgeving is daaromheen gebouwd en je kunt dan vaak niet anders dan daar op aansluiten. De applicatie bepaald daarmee in zekere mate hoe jij het onderwijs gaat inrichten. Ik vind eigenlijk dat het andersom moet zijn. En dat spreekt mij aan in de Portfolio App en de ondernemersvisie van Sjors en Jeffry. Zij bieden eigenlijk ‘alleen’ maar de omgeving, de inhoud kun je grotendeels zelf bepalen. Zij bepalen niet waarin ik ga meten of dat ik moet kiezen voor een bepaalde rubric. Ze denken graag met je mee in het creatieve proces maar jij staat aan het roer. Dat vind ik erg prettig; je kijkt daardoor als onderwijsinstelling veel kritischer kijken naar wat je uit de app wilt halen’, vervolgt Dirkjan zijn verhaal.

Geef de leerling meer eigenaarschap op het eigen leerproces

‘De leerling staat in de app centraal, zo simpel is het. Je kan er echt iets van maken wat van de leerling is en wat hij of zij kan meenemen in zijn verdere leerjaar, over studiejaren heen en het vervolg in de loopbaan”, zegt Dirkjan. “Want zelfs na school kan de app meebewegen en meegroeien, ook op de arbeidsmarkt. Ik denk dat daar ook de kracht ligt van deze online omgeving. Het biedt zoveel mogelijkheden om de loopbaan van studenten persoonlijk en inzichtelijk te maken. Zo maakten wij voorheen een boekje voor leerlingen waarin de verschillende denkvaardigheden aan bod kwamen. Je merkt dat leerlingen die boekjes kwijtraken, dus ga je ze zelf bewaren. Dit kan nu allemaal gemakkelijk in de app en het is voor iedereen, altijd en overal beschikbaar. Je legt daarmee deels de regie in handen van leerlingen en geeft hen direct meer eigenaarschap over het eigen leerproces. Je daagt leerlingen uit om zelf te ontdekken wat die vaardigheden zijn en hoe zij zich deze ‘eigen’ kunnen maken. De app stelt ons in staat het leren zichtbaar te maken.’

Het Corderius College

Het Corderius College is een christelijke school voor mavo, havo, vwo (atheneum en gymnasium) en masterclass. We zijn gevestigd in Amersfoort en maken deel uit van de Meerwegen scholengroep. Iedereen die kan instemmen met het christelijk karakter van de school is van harte welkom. Onze school geeft in haar beleid ‘Ruimte aan talent’ en wil er zo aan bijdragen dat alle leerlingen zich kunnen ontplooien, gegeven hun talenten. Daartoe hebben wij o.a. een masterclass opgezet en bieden wij leerlingen die topsport beoefenen de ruimte om dit te combineren met school. >

Vakgroep geschiedenis en een speciale leerlijn

Vanuit de vakgroep Geschiedenis werkt Dirkjan de komende jaren aan een speciale leerlijn en didactiek in historische denk- en redeneervaardigheden voor de onderbouw. Hij neemt onder andere de gekozen didactiek en vakbeleving binnen het vak Geschiedenis onder de loep. Daarnaast vinden zij het  interessant om te kijken hoe de zelfbeoordelingsbekwaamheid van leerlingen nu is. Maar ook hoe dit zich in de toekomst gaat ontwikkelen, mede door inzet van de Portfolio App.

‘Met name op dit laatste punt hadden wij voor onze leerlingen de wens om de persoonlijke leeropbrengsten, groei en ontwikkeling inzichtelijk te maken. Wij hebben ervoor gekozen om dit te doen in een digitale omgeving die flexibel in het onderzoek met ons kan meebewegen. Ik heb gekozen voor een app omdat een collega van mij er in zijn lessen in het bewegingsonderwijs successen mee boekte. Hij zette de Sportfolio App in voor zijn lessen en dat heeft mij nieuwsgierig gemaakt naar de inzet van zo’n digitale omgeving binnen mijn vak.’

Gekozen didactiek leidend

‘We willen onderzoeken en uiteindelijk met een gedegen plan komen om onze leerlingen meer te leren over de waarde van bronnen en brononderzoek binnen het vak geschiedenis”, vervolgt Dirkjan zijn verhaal. “We willen leerlingen leren waar historische kennis vandaan komt; hoe komt die kennis tot stand? De keuze voor het gebruik van een digitale omgeving in de les is een bewuste keuze geweest. Je kiest voor een bepaalde manier van kennis overbrengen en vaardigheden ontwikkelen. Eén waarbij bepaalde informatie en kennis hopelijk beter beklijft. Anderzijds roept deze keuze ook vragen op: bijvoorbeeld hoeveel inhoud ze daadwerkelijk ‘leren’ en hoe de leerling informatie zal structureren.’

‘Toch stippen bovengenoemde punten wel gelijk de meerwaarde van het onderzoek aan. In het onderzoek en tijdens onze lessen geven we nu vijf klassen les waarin de gekozen didactiek gekoppeld met de app leidend is. Vijf andere klassen volgen de reguliere leerlijn. De uitkomsten van het onderzoek verschaffen ons inzicht in de haalbaarheid en inzetbaarheid van de gekozen didactische aanpak en inzet van de app’, licht Dirkjan toe.

Cognitieve vaardigheden: hoe maak je ze eigenlijk inzichtelijk?

“Kennis is binnen het vak geschiedenis heel belangrijk en daar hoort ook het stuk cognitieve vaardigheden van de leerling bij. Cognitieve vaardigheden zijn veelal wat lastiger om inzichtelijk maken”, vertelt DirkJan. “Want hoe neemt de leerling kennis op en hoe verwerkt hij deze? Hoe maak je het voor leerlingen begrijpelijk zodat zij echt weten waar ze aan werken én waarom? Maar nog belangrijker: hoe geef je leerlingen meer eigenaarschap in het leerproces? Je wilt denkvaardigheden, (werk)geheugen, leersnelheid en bijvoorbeeld gedrag tijdens een taak zichtbaar maken. Daarom kozen wij voor een digitale omgeving die zowel inzicht als structuur biedt. Een omgeving die zowel voor onze leerlingen als docenten prettig is om in te werken.”